Kök hücreler, vücuttaki herhangi bir insan hücresine dönüşebilme yeteneğine sahip farklılaşmamış hücrelerdir. Hücrelerin kök hücre sayılabilmesi için iki özelliği olması gerekir. Birincisi, köken hücre ile tıpatıp aynısını üretmek için sınırsız bir şekilde kendini kopyalama yeteneğidir. İkincisi, onu kanser hücrelerinden ayıran, özel bir hücre türüne dönüşebilme özelliğidir. Yetişkinlerde kök hücreler kemik iliğinde bulunur. Organizmalar büyüdükçe hasarlı dokuları onarmak ve yeni hücreler oluşturmak için hayati önem taşırlar. Kök hücreler vücutta özelleşmiş hücrelere dönüşebildiğinden, bazı araştırmacılar kök hücre temelli tedavilerin tip 1 diyabet, omurilik yaralanmaları, Alzheimer hastalığı ve felç gibi ciddi hastalıkların tedavisinde çok kritik olabileceğini düşünmektedir.

Kök Hücre Nedir?

Üç tip kök hücre vardır:

• Embriyonik kök hücreler, in vitro fertilizasyon prosedürü sırasında oluşan embriyolardan gelir. Bu hücreler genellikle bilime bağışlanır. Pluripotenttirler ve bu nedenle vücutta birden fazla hücre tipine dönüşebilirler.
• Yetişkin kök hücreler, eski hücrelerin yerini alır ve büyüyen organizmaya yeni hücreler sağlar. Yetişkin kök hücreler multipotenttir, bu da vücudun bazı hücrelerine dönüşebilecekleri, ancak diğerlerine dönüşemeyecekleri anlamına gelir. Örneğin, deriden elde edilen bir kök hücre (bir epitel hücresi) sadece deri hücresi yapabilir veya kandan bir kök hücre (hematopoietik hücre) sadece kan hücresi yapabilir.
• İndüklenmiş pluripotent kök (iP) hücreler bir laboratuarda yapılır. Yetişkin kök hücreler, kök hücre olacak şekilde yeniden tasarlanmıştır. Aynı yetişkin kök hücre gibi, bu hücreler de multipotenttir. İlk iP hücreleri 2006’da yapılmış olsa da, bilim insanları yetişkin hücrelerin pluripotent kök hücrelere nasıl yeniden programlanacağını henüz bulabilmiş değildir.

Kök Hücre Uygulama İşlemi Nasıl Yapılır?

Basitçe, kök hücre tedavileri farklı durumlarda farklı şekilde çalışır. Bununla birlikte, kök hücre tedavilerinde görülen ortak protokol, kök hücrenin vücuttan alınması, daha sonra kullanılacak kök hücrelerin maddelerini konsantre edecek bir santrifüj makinesine yerleştirilmesi ile başlar. Konsantre kök hücreler daha sonra hastanın etkilenen vücut kısmına enjekte edilir. Kök hücrelerin konsantre olmasının nedeni, her hastanın tıbbi ihtiyaçlarına bağlı olarak benzersiz bir şekilde çalışabilmeleridir. Bazı kök hücreler, temel hücreler olarak çalışmak üzere konsantre edilir. Başka bir deyişle – kök hücreler vücudun bir bölümünden alınır ve vücudun başka bir bölümündeki hasarları onarmak için kullanılır. Buna karşılık, bazı kök hücreler, kalp dokusu, sinir dokusu veya diğerleri gibi belirli sorunların onarılması gerektiğinde çok özel bir işleve sahip olacak şekilde konsantre edilir.

Kök Hücre Nasıl Elde Edilir?

Genel sağlığınızı kontrol etmek için testler yapıldıktan sonra, nakil için kullanılacak kök hücrelerin çıkarılması ve saklanması gerekir.

Kök hücrelerin toplanmasının 3 ana yolu vardır. Bunlar:

• Kandan – kök hücrelerin özel bir makine kullanılarak kandan elde edilir.
• Kemik iliğinden – kalça kemiğinden bir kemik iliği örneğini çıkarmak için bir prosedür gerçekleştirilerek kök hücre elde edilir.
• Kordon kanından – yeni doğmuş bir bebeğin plasentasından ve göbek kordonundan bağışlanan kan kök hücre kaynağı olarak kullanılır.

Kök hücreleri kendi kanınızdan veya kemik iliğinizden çıkarmak ve daha sonra hasarlı veya kanserli hücreler çıkarıldıktan sonra nakletmek mümkün olabilir. Bu mümkün değilse, genellikle bir donörün kanından veya kemik iliğinden alınan kök hücreler kullanılacaktır.

Kök Hücre Tedavisinin Başarısını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

İşleminizden en az iki hafta önce herhangi bir nonsteroid antiinflamatuar ilaç (NSAID) almayı bırakmanız önemlidir. Kök hücre prosedürüne hazırlanmak nispeten kolaydır ve doktorunuz durumunuza göre size özel talimatlar verecektir. Bu tarz bir hazırlık ile Kök Hücre Tedavi başarı olasılığı artırılabilmektedir.

Kök hücre tedavisi genellikle minimum komplikasyonla güvenli bir prosedür olarak kabul edilir; ancak, herhangi bir tıbbi prosedürde olduğu gibi, komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Kök hücre tedavisi ile ilgili bazı risk faktörleri arasında enfeksiyon yer alır, çünkü bakteri, virüs veya hastalığa neden olabilecek diğer patojenler hazırlık sürecinde ortaya çıkabilir.

Hücreleri çıkarma veya enjekte etme prosedürü, enjekte edildikleri hasarlı dokuya enfeksiyon bulaştırma riski de taşır. Nadiren, enjekte edilen kök hücrelerden bir bağışıklık reaksiyonu meydana gelebilir.

Kök Hücre Tedavisi Hangi Hastalıklarda Kullanılabilir?

Günümüzde, kök hücre tedavisi ile tedavi edilebilen 65’in üzerinde hastalık bulunmaktadır. Aşağıda bazı yaygın rahatsızlıkların bir listesi ve kök hücre tedavisinin bu hastalıkların tedavisini nasıl iyileştirebileceği yer almaktadır:

• Tip 2 diyabetli bir hasta insüline düzgün tepki vermez ya da kendi başına yeterli insülin üretemez. Kök hücre tedavisi, bir hastanın insülin ihtiyacını %80 oranında azaltmaya yardımcı olabilir ve aynı zamanda pankreasının yenilenmesine ve daha fazla insülin üretme yeteneğini artırmasına yardımcı olabilir.
• Felç
• İnme, birçok insan için ölümcül olan yaygın bir hastalıktır. Arterleri etkiler ve beyne doğru oksijen ve besin akışını patlatır veya bloke ederek beyin hücrelerinin ölmesine neden olur. Kök hücre tedavisi, beyin hücresi büyümesini teşvik ederek ve nörolojik fonksiyonları iyileştirerek bu durumu iyileştirebilir. Ayrıca eklemlerin hareketini, parmakların işlevselliğini ve uzuvların kontrolünü iyileştirebilir.
• Bunama
• Demans, bir hastanın yaşam kalitesini engelleyen zihinsel aktivitenin azalması için kullanılan terimdir. Hafıza kaybı demansın sık görülen bir durumudur. Kök hücre tedavisi, demans semptomlarını iyileştirmek için doku rejenerasyonunu yenileyebilir ve uyarabilir. Bu tedavi, hastanın kendi yağ dokusunu veya kemik iliğini kullanarak yeni hücreler oluşturabilir.

• Artrit

yaşlılar arasında en sık görülen hastalıklardan biridir. Hafif ila aşırı eklem ağrısına neden olan eklem iltihabıdır. Kök hücre tedavisi, doku yenilenmesini teşvik ederek ve hastanın bağışıklık sistemini geliştirerek bu hastalığa fayda sağlayabilir. Hasta ayrıca tedaviden 2-4 ay sonra iyileşmeler görebilir.

• Retina Hastalıkları

Kök hücre tedavisi, retina dekolmanı, makula dejenerasyonu, makula deliği ve uçuşan cisimler gibi çeşitli retina hastalıklarını tedavi edebilir. Bu tedavi, farklı tipteki retina hastalıklarının tedavisine yardımcı olmak için fotoreseptör hücrelerinin gelişmesine ve bu hücrelerin retinada yenilenmesine olanak tanır.

• Lösemi

Lösemi, kemik iliğinde anormal üretim nedeniyle kan hücrelerinin malignitesidir. Kök hücre nakli, sağlıklı ve taze hücreleri kemik iliğine sokabilir. Bu, hasarlı kan hücrelerini sağlıklı olanlarla değiştirecektir.

• Kanser

Mezenkimal kök hücreler (MSC) güncel olarak potansiyel bir anti-kanser tedavisi olarak araştırılmaktadır. MSC’ler, kendi kendini yenileme yetenekleri nedeniyle doku mühendisliğinde harika bir araç olarak kabul görmektedir. Bu kök hücreler ayrıca tümör stromasına lokalize olabilir, entegre olabilir ve anti-kanser ajanları verebilir.